شیوه اصفهانی نام آخرین نوع شیوه معماری سنتی ایرانی است، و دو دوره دارد که دوره نخست آن به زمان قراقویونلوها باز میگردد.
به شیوه ی معماری دورهی صفویه، سبک اصفهانی اطلاق می شود. چون اولین بناها در شهر اصفهان ساخته شده و به سبک اصفهانی معروف گردید. دورهی حکومت شاه عباس را عصر طلایی سبک اصفهانی میدانند.
به حکومت رسیدن سلسله صفویه در ایران موجب به وجود آمدن حکومتی شد که ایران بعد از سلسله ساسانیان به خود ندیده بود ،که سازمان فرقه ای(شیعه) و تشکیلات منظبط ناشی از آن باعث گردید که این دولت بر تمام شئون زندگی مرم مسلط گردد اوج گرفتن حیات عقلی شیعه در این دوره که ملازم با تجمع متفکران و اندیشمندان شیعه در مراکز عمده آن روزگار به ویژه اصفهان و تبادل آراء و افکار آنان است، دوره جدیدی را در زمینه حکمت و فلسفه شیعه به همراه داشت و جلوه از تمدن را در این کشور پایه گذاری کرد. و حکومت بنا به سنتها گذشته سازماندهی، راه اندازی و ایجاد تاسیسات و تجهیزات زیر ساختی را عمدتا بر عهده گرفت در واقع این سیاستهای را دنباله و الگو گرفته سیاستهای ساسانیان میتوان دانست آنچه مشخص است که دولت صفوی جمع بندی از تاریخ چند هزارساله ایران بوده که مکتبی را تحت عنوان اصفهانی را از جمع بندی ماهرانه فلسفه، هنر، معماری و شهر سازی روز گار کهن ارائه کرد و آن را با توجه به مصادیق و مفاهیم روز خود به جامعه معرفی کرد.
از مظاهر بارز این دوره و آثار شکوهمند آن که هنوز هم در سر تا سر ایران نمود دارد این است که یکی شبکه راههای عمودبرهم بوده، که از کوهستانها به داخل کویرها و نمکزارها گسترش یافته بود و دیگر ساختن رباطها و کاروانسراهای بزرگ و توقفگاهای آبرومند، کاخها و بستانهای زیبا و خوش منظر که در فواصل راهها که در آنها همه گونه وسائل آسایش و رفاه مردم فراهم آمده بود را دانست.
در باره معماری اصفهانی ان را به دو دوره تقسیم کردهاند که دوره اول که درزمان حکومت صفویه بود را دوره شکوفایی آن و دوره دوم را که از زمان حکوت نادر آغاز و پس از زندیه با سلسله قاجاریه به اتمام میرسد که این دوره را دوره انحطاط معماری صفویه میدانند که ورود معماری اروپایی در زمان قا جاریه از مهمترین دلایل انحطاط آن میباشد .
البته شاید بتوان بیشترین دستاور دهای این دوره را در شهر سازی پیگیر شد چرا که در این دوره مجموعههای شهری قابل توجهی را برای آیند گان به جا گذاشتهاست .
ویژگی های سبک اصفهانی:
1. پلان مستطیل شکل و چند ضلعی ساده
2. پلان ایوانی
3. مصالح مرغوب و بادوام
4. در بناها از کاشی خشتی، هفترنگ، مقرنس کاری، یزدیبندی، کاربندی یا رسمیبندی استفاده شده است.
چندین نمونه از بناهای سبک اصفهانی:
1. کاخ چهلستون در قزوین
2. کاخ عالیقاپو در قزوین
3. کاخ صفیآباد در بهشهر مازندران
4. مسجد هارون ولایت در اصفهان
5. مسجد علی در اصفهان
6. مسجد جامع ساوه
7. میدان نقش جهان
8. کاخ چهلستون در اصفهان
9. کاخ هشت بهشت در اصفهان
10. مدرسهی چهار باغ اصفهان یا مدرسهی مادرشاه
11. مسجد حکیم اصفهان
12. تالار اشرف در اصفهان
13. مجموعهی گنجعلی خان در کرمان
14. پل الله وردی خان (سی و سه پل)
15. پل خواجه در اصفهان
16. پل رودخانهی کوی
17. باغ فین کاشان
18. کاروانسرای شبلی در تبریز – میانه
19. کاروانسرای خان خوره در شیراز – آباده
20. کاروانسرای امینآباد در شیراز – آباده
21. کاروانسرای دهبید در شیراز
22. کاروانسرای زینالدین در یزد – کرمان
23. کاروانسرای زیزه در کاشان – نطنز
24. کاروانسرای اقبال در تاکستان – قزوین (دوایوانی)
25. کاروانسرای دو کوهک در شیراز – قهلیان (دوایوانی)
26. کاروانسرای تینوش در قم – کاشان (چهار ایوانی)
27. کاروانسرای سن سان در قم – کاشان (چهار ایوانی)
28. کاروانسرای جاکرد در کرمان – مشهد (چهار ایوانی)
29. کاروانسرای ریوادوبستان در نائین – اصفهان (چهار ایوانی)
30. کاروانسرای کوهپایه در یزد – نائین (چهار ایوانی)
31. کاروانسرای دیرگچین در تهران – قم
32. کاروانسرای مهیار در اصفهان (چهار ایوانی)
33. کاروانسرای شیخ علی خان در اصفهان
34. کاروانسرای مادرشاه یا هتل عباسی در اصفهان