■ ضوابط مبلمان شهری بخش شهرسازی

مجموعه مبلمان شهری اجزاء و امکاناتی هستند که با ویژگیهای مختلف خود (مثل شکل، رنگ، تعدد یا فراوانی، نوع مکانگیری مناسب و امثالهم) در ارتقای کیفیت و کمیت محیط، در ویژگیهای بصری، در خدمت رسانی به مردم و رفع نیازهای مختلف آنها نقشی در خور توجه ایفا مینماید. اهم این ویژگیها و ضوابط مرتبط با این مبلمانها تحت عناوین تابلوها، ایستگاهها، تجهیزات روشنایی، نیمکتها، ظروف زباله، کیوسکها و ... ارائه میشوند.

ایستگاه اتوبوس و تاکسی
- کانالهای آب بین پیاده روها و محل ایستگاه باید سرپوشیده باشد
- محل پهلو گیری اتوبوس های آزاد راه برای سوار و یا پیاده کردن مسافر و محل تاکسی های ویژه اتوبان به شهر، باید بوسیله تورفتگی، تغییر آرایش با خط کشی لازم در کف مشخص گردد.
- در ایستگاهها باید جایگاه نشستن با سرپناه ایجاد نمود.


در ایستگاهها باید جایگاه نشستن با سرپناه ایجاد نمود.

روشنایی و تجهیزات روشنایی
- روشنایی مناسب شب برای مسیر سواره و پیاده ، روشنایی جهت تابلوهای اطلاع رسانی، المانها و شاخص های هویتی مسیر و سایر نقاط لازم باید تأمین شود.
- در طراحی روشنایی ورودی شهر اعم از مسیرهای سواره، پیاده، فضاهای سبز و امثالهم ،باید از نورهای متمرکزی که در زاویة دید رانندگان یا عابران قرار گرفته و سبب خیرگی میگردد احتراز شود.

نیمکت ها
- جهت مکث و استراحت عابر پیاده در طول مسیر استفاده از نیمکت در مناطقی که در مقابل کاربریهای پرتردد است الزامی می باشد.

استفاده از نیمکت در مسیرهای پیاده و پر تردد و در فواصل نسبتا کوتاه

ضوابط ترافیکی
ایمنی و توانایی یک راه، برای عبور تعداد کافی خودرو با حداقل تاخیر و حداکثر ایمنی، به نظم و ترتیب جریان آمد و شد بستگی دارد . در صورتی می توان این نظم را در جاده حاکم گرداند که علایم ، رانندگان را به طور دقیق و صحیح راهنمایی کنند . علایم گمراه کننده باعث سلب اطمینان رانندگان شده و در نتیجه موجب می شود که آنان از فرمانهای صادرۀ علایم ، سرپیچی کنند . یکی از راههای وادار نمودن رانندگان و استفاده کنندگان از راه به رعایت علایم رانندگی ، استاندارد نمودن علایم از نظر رنگ ، طرح ابعاد ، حروف و غیره و بکارگیری آنها به طور هماهنگ در تمام راهها می باشد . زیرا بسیار مهم است که استفاده کنندگان بدانند که یک علامت در همه جا و در هر موقعیت یک فرمان را صادر می کند ، دارای یک معنای خاص است و خواهان واکنش یکسان از طرف استفاده کنندگان راه می باشد .
وسایل کنترل ترافیک به دو گروه کلی تقسیم می گردند:
1. علائم عمودی مانند تابلو ها و چراغهای راهنمایی
2. علا ئم افقی مانند خط کشی ها
تابلوها (وسایل عمودی کنترل ترافیک)
- نصب تابلوها در مکانهایی که خواستار محدودیت و یا ممنوعیت خاص می باشیم و یا در نقاطی که خطرات احتمالی به خودی خود مشهود نیست، ضروری است.
- ارائه اطلاعات نظیر جهت حرکت، محلهای خدماتی و گردشگاهها و ... از وظایف تابلوها است.
- عدم استفاده بیش از حد از تابلوها
- تابلوها باید طوری نصب گردند که رانندگان را به موقع از مخاطرات آگاه سازد اما تعداد آنها نباید بدون دلیل زیاد شود. استفاده زیاد از حد تابلوها نه تنها باعث موثرتر شدن آنها نخواهد شد، بلکه از تاثیر آنها به ویژه در مورد تابلوهای انتظامی و خطر، خواهد کاست .
- توصیه می شود از طریق استفاده از علائم روی کفسازیها تعداد تابلوهای راهنمایی و رانندگی به حداقل برسد.
- تابلوهای بزرگ تبلیغاتی در مسیرورود به شهر قرار نگیرند.
- مکانیابی تابلوهای بزرگ تبلیغاتی زیر نظر شهرداری و بر اساس طرح مصوب و مطابق ضوابط خاص باشد.
- تابلوهای اطلاع رسانی، به ویژه تابلوهای تعیین جهت خروج و مسیر رانندگان بایستی کاملاً در معرض دید بوده و در مکانی نصب شوند که فرصت کافی را برای تصمیم گیری و اقدام به منظور پیشگیری از هر گونه تزاحم در اختیار رانندگان قرار دهد.
- ابعاد تابلوها باید طوری انتخاب شود که از مسافتی مناسب قابل دیدن و درک کردن باشد. ابعاد تابلوهای خطر ، راهنمایی و رانندگی و انتظامی باید مطابق با استاندارد باشد.
محل نصب تابلوها
- تابلوها باید طوری نصب شوند که دیدن آنها برای رانندگان به سهولت و به موقع عملی باشد. تابلوها باید در طرفی از راه که جهت ترافیک ( سمت راست ) اقتضا می کند، گذارده شوند.
- در برخی موارد می توان تابلوها را روی جزیره قرار داد و یا در سمت چپ راه تکرار کرد. در مسیرچند خطه، تکرار تابلوها در سمت چپ می تواند کمک مناسب برای رانندگانی باشد که دید آنها به وسیله حرکت اتو مبیلها در سمت راست محدود شده باشد.
- تابلوها نباید در پشت تابلوهای دیگر و یا سایر موانع مخفی بماند. محل نصب باید طوری انتخاب شود که تابلو در مخروط دید واضح راننده قرار بگیرد.
انواع تابلو های قابل استفاده در مسیر
- تابلوی پیچ: پیچهایی که در دو طرف زیر گذر واقع اند و پیچهایی که رانندگان باید با سرعت کم حرکت کنند.
- ورودی راه فرعی به راه اصلی: تقاطع راه فرعی به راه اصلی، محل نصب در راه اصلی تقاطع فرعی به اصلی.
- تابلوی سرعت گیر( دست انداز).
- تابلو عبور عابر پیاده.
- تابلوهای حکم دهنده : حداقل سرعت، ممنوعیت ایستادن یا پارکینگ ، راه مخصوص عبور دو چرخه، راه مخصوص عابرین پیاده
- تابلوهای معرفی اماکن
علایم ( تابلوهای ) اطلاعاتی
- ابعاد و اندازه علایم بسته به حروف تشکیل دهنده پیامی است که روی آن نوشته می شود. فاصله درشتی کلمات باید طوری انتخاب شود که راننده هنگام گذشتن از تابلو فرصت کافی برای خواندن آن را داشته باشد.
- گذشته از اهمیت اندازه حروف، تعداد کلمات روی تابلو باید به حداقل مقدار ممکن رسانده شود تا راننده در مدت بسیار کوتاهی که چشم از راه بر می دارد کلمات را خوانده و درک نماید.
تابلو پیش آگاهی
- تابلوهای پیش آگاهی توجه رانندگان را به محل خروجی یا تقاطع غیر همسطح بعدی و فاصله آن جلب می نماید. این تابلوها را می توان در فاصله یک و دو کیلومتری در نظر گرفت.
تابلو جهت نمای خروجی
- این تابلو تکرار کننده اطلاعاتی است که قبلا در تابلوهای پیش آگاهی به آنها اشاره شده بود این تابلو راننده را در انتخاب راه مطمئن می کند. تابلو جهت نمای خروجی باید حداقل 400-800 متر قبل از جزیره جداکننده یا در ابتدای گذرگاه نصب شود.
- چنانچه فاصله بین دو تقاطع یا خروجی اجازه دهد حداقل 150 متر بعد از خاتمه خط شتاب ورود به بزرگراه یک تابلو شناسایی راه، 300 متر دورتر تابلو تعیین سرعت مجاز و 300 متر دورتر تابلو اعلام فواصل تا مقصد را باید نصب کرد.
علاوه بر تابلوها و متن آنها که باید از رنگ و تناسبات و فرمهای مناسب برخوردار باشند، پشت تابلوها نیز به نحو مناسبی باید مورد استفاده قرار گیرند و یا حداقل به نحو مطلوبی رنگ آمیزی شوند تا از زشتی محیط پیشگیری شود.
خط کشی ها (علایم افقی کنترل ترافیک)
- ایجاد خط کشی عابر پیاده در سواره رو در مقابل کاربریهای مهم و محلهای مناسب جهت عبور الزامی است و می باید از مواد رنگی بادوام و دارای خاصیت انعکاس نور بیشتر استفاده شود.
- خط کشی دو بله: برای مناطق خیلی خطرناک و محلهایی که محدودیت دید وجود دارد و گاهی برای چند گذرگاه که میانه ندارند، می بایست برای جدا کردن جهت های مخالف رفت و آمد از خطوط دوبله استفاده شود.
- تاکید بر استفاده از ترسیم حروف و علایم روی راه برای راهنمایی و تبیین قوانین رانندگی به رانندگان در پیشبرد هدف کاهش علائم عمودی
اگر تابلوها و علائم ترافیکی و راهنمایی و رانندگی شهر ها ، بیشتر به صورت افقی در سطح معابر مورد استفاده قرار گیرند، سهولت در انتخاب مسیر را توسط رانندگان به دنبال دارد.
علاوه بر علائم افقی ترافیکی ، نام معابر نیز اگر به صورت افقی و نوشتاری در سطح خیابان ها درج گردد ضمن ارزانتر بودن نسبت به تابلو ها و سایر علائم عمودی، سهولت در مشاهده، دوام بهتر و امکان اطلاع رسانی وسیع‌تر، زیبایی بیشتری را نیز در محیط شهری ایجاد می کند.

رنگ آمیزی جداول
- جداول میدانها، جزایر و نظایر آنها که در مسیر حرکت خودروها قرار گرفته اند به رنگ سبز بسیارکمرنگ و سبز تیره، رنگ آمیزی شوند.
عابرین پیاده
توجه به نیاز های اساسی پیاده یکی از اصول اساسی بخش حمل و نقل شهری می باشد.

- همانطور قبلا نیز ذکر گردید در یک راه شریانی درجه یک، برتری حرکت به وسایل نقلیه موتوری داده می شود و سایر وسایل نقلیه و عابرین پیاده باید به صورت دیگری عبور کنند. با توجه به این که در یک بزرگراه مسیرهای رفت وآمد از یکدیگر مجزا می باشند، بنابراین در تمام نقاطی که امکان عبور عابر پیاده وجود دارد باید برای عبور آنها از زیر گذر و یا رو گذر استفاده نمود.
- متاسفانه مشکل اصلی در تنظیم عبور پیاده ها از عرض این راهها این است که پیاده ها نسبت به طولانی شدن فاصله و تغییر ارتفاع حساسیت بسیار نشان می دهند و به این علت از زیر گذرها و رو گذر ها استفاده نمی کنند مگر آنکه عبور همسطح پیاده ها از عرض راه با استفاده از موانع فیزیکی جلو گیری شود. یکی از راههایی که در ایران برای کنترل عبور عابرین پیاده استفاده می شود استفاده از نرده در رفوژ میانی می باشد. ارتفاع نرده مخصوص کنترل عبور پیاده (با در نظر گرفتن نرده حفاظ وسط) نباید از 80/1 کمتر باشد البته این نرده ها دارای منظر مناسبی نبوده ولی چنانچه بتوان آنها را با نوعی پوشش گیاهی پوشش داد می توان منظر نامناسب آنها را کاهش داد.
- پیاده ها به شبکه پیوسته ای نیاز دارند که همه مبدا ها را به همه مقصد ها، با کمترین بریدگی ارتباط دهد.
- پیاده ها نسبت به فاصله ها فوق العاده حساس اند و همیشه کوتاهترین مسیر را انتخاب می کنند.
- پیاده ها خود را کاملا بی دفاع حس می کنند و به مسیرهایی نیاز دارند که در آنها احساس امنیت کنند و به علاوه اگر مسیر پیاده ها جذاب باشد، تعداد بیشتری از آن استفاده می کنند.
پارکینگ
سفرهایی که با اتومبیل و یا سایر وسایل نقلیه انجام می شوند، در مبدا، مقصد و گاهی در بین راه، به محل پارک نیاز دارند و اگر این نیاز بررسی و برنامه ریزی و فراهم نشود، اتومبیلها ناچار در جاهای غیر مجاز توقف می کنند و سطح جاده هایی را که باید برای عبور وسایل نقلیه مورد استفاده قرار گیرد، اشغال کرده و به ایمنی و روانی جریان ترافیک و همچنین به محیط زیست لطمه می زنند.

پارکینگ حاشیه ای ، استفاده درستی از خیابانها به خصوص راههای شریانی درجه یک نیست. برای عرضه در مقابل تقاضای پارکینگ حاشیه ای در آزادراه ، فراهم ساختن پارکینگ خارج از سطح راه در فواصل مناسب ضروریست.
ذکرآن رفت که در شرق محدوده، در امتداد اتوبان، مجموعۀ خدماتی – رفاهی در حال مراحل پایانی ساخت می باشد و به عنوان پارگینگ بین راهی برای مسیر قزوین به تهران عمل خواهد کرد .اما مسیر تهران به قزوین هم نیاز به چنین مجموعه ای دارد که در طرح پیشنهادی منظور خواهد شد.
تجهیزات ایمنی
تجهیزات ایمنی تجهیزاتی است که به منظور ایمن کردن راه برای وسایل نقلیه موتوری و سرنشینان آنها در راه نصب می گردد.
- طراح باید با به کارگیری ضوابط هندسی مناسب و طراحی صحیح تا آنجا که بشود از خروج ناگهانی وسایل نقلیه موتوری از سطح جاده جلوگیری کند. هندسه صحیح ازطراحی پلان و نیمرخ طولی ، عرض کافی خط، وجود نشانه و سایر ضوابط هندسی احتمال خارج شدن اشتباهی وسایل نقلیه را از سطح جاده کم می کند. اما باید دانست که حتی با به کار گیری عالیترین استانداردها هم نمی تواند به طور کامل از خارج شدن ناگهانی وسایل نقلیه موتوری جلوگیری کرد.
اصول کنترل موانع خطر آفرین
موانع خطر آفرین اشیائی هستند که در صورت برخورد وسیله نقلیه موتوری به آنها، وسیله و سرنشینان آن آسیب شدید می بینند. پرتگاه، دیوار، ستون و پایه، سنگهای بزرگ، شیبهای تند خاکریزی و خاک برداری، درختها، تیرهای چراغ برق، کانالهای تخلیه آب و بالاخره لبه آبرو و پل از این نوع موانع هستند. برای بی خطر و یا کم کردن خطر آنها باید به ترتیب یکی از راه حلهای زیر را انتخاب کرد:
- مانع را از میان بردارند
- مانع را تا حد امکان از لبه راه دور کنند
- حافظهای طولی و ضربه گیر نصب کنند
- مانع را با رنگ آمیزی و علایم شب نما مشخص کنند
حافظ های میانه
حافظ میانه، حافظی طولی است که برای جدا کردن ترافیک دو طرف در داخل میانه نصب می شود. حافظ میانه در موارد زیر به کار می رود:

نمونه ای از حافظ میانه ( نیوجرسی )

- جداکردن ترافیک دو طرف مخالف
- جلو گیری از امکان دور زدن غیر مجاز وسایل نقلیه
- جلو گیری کردن از استفاده غیر مجاز وسایل نقلیه از قسمتهای اختصاصی نظیر اتوبوس رو
نمونه ای از حافظ ها در شکل زیر نمایش داده شده است.

نمونه ای از حافظ ها

با توجه به توضیحات بالا، استفاده از حافظ های طولی در قسمت هایی از محدوده مورد مطالعه لازم می نماید. نوع حافظ ها می بایست طوری باشد تا آلودگی بصری ایجاد نکند. البته وضع موجود از لحاظ حفاظ های طولی از شرایط نسبتا مناسبی برخوردارست.فقط در پیرامون پل عابر پیاده ، طرفین اتوبان حافظ های طولی ( guard rail) نابود شده اند که می بایست احداث شوند .
حافظ های میانه در طول مسیر ورودی به شهر ، در موقعیت های لازم ، با استفاده از رفوژهای میانی در طرح تامین خواهند شد.
سطح سواره رو
همانطور که در گزارش شناسایی ذکر شد وضعیت آسفالت از پارامترهای مهم ترافیکی می باشد که باعث کاهش سرعت، عدم ایمنی و ایجاد تصادفات می شود. در این محدوده وضعیت آسفالت( به جز در چند قسمت محدود ،بصورت لکه ) از وضعیت خوبی برخوردار می باشد.